Ketill Helgason, sem rekur fiskútflutningsfyrirtækið Erik the Red Seafood
í Keflavík, segir róðurinn hafa þyngst á mörkuðum í Bandaríkjunum. Það sé meðal annars vegna þess að verðið hafi farið of hátt upp síðastliðið ár. Einnig séu Kínverjar komnir inn á markaðinn aftur eftir að hafa verið lokaðir vegna Covid í um tvö ár.
Á annað hundrað manns vinna hjá Erik the Red Seafood á tveimur starfsstöðvum í Keflavík og einni í Sandgerði. Fyrirtækið einbeitir sölustarfsemi sinni að nær öllu leyti að Bandaríkjunum. Ketill bendir á að þar séu mörg tækifæri enda búi þar um 400 milljónir manna og þeim þurfi að gefa að borða.
„En það er náttúrlega mikil samkeppni við annað prótein svo það er ekkert sjálfgefið í því,“ segir Ketill spurður um horfur fyrir áframhaldandi sölu og sókn íslenskra sjávarafurða vestra. Þótt þær standi vel að vígi séu þær vitanlega í samkeppni við fullt af öðrum sjávarafurðum.
Ekki háðir íslenskum fiski
„Það er af nógu að taka þarna. Ég held að þótt við myndum hætta að senda fisk til Bandaríkjanna þá yrði engin hungursneyð þarna,“ bendir Ketill á
Kveður Ketill erfitt að segja hvað Íslendingar geti gert til að styrkja stöðuna í Bandaríkjunum. „Það eru allir að vinna í sínu horni í þessu. Þetta er ekki eins og í Noregi þar sem er lagt í markaðssjóð,“ segir hann.
Þá segir Ketill að þungt hafi verið í sölu á frystum fiski inn á Bandaríkin síðustu tólf mánuði. Fyrir því séu margar ástæður.
„Kína opnaði aftur og fór að koma inn með fisk. Fiskurinn var orðinn of dýr í fyrra,“ segir Ketill og nefnir einnig hátt vaxtastig. „Sem þýðir að stóru húsin vilja halda minni lager. Það þarf að beita meiri kröftum á hvert áratak, þú ert ekki á lensunni. Og það er held ég svona mjög víða, ekki bara í Bandaríkjunum.“
Þetta ástand vestan hafs þurfi þó ekki endilega að þýða erfiðleika fyrir Íslendinga „Fiskurinn okkar fer þá bara eitthvert annað,“ segir Ketill.
Keypti rekstur Niceland Seafood
Frá því sagði í Fiskifréttum 20. september síðastliðinn að íslenska fyrirtækið Niceland Seafood, sem upphaflega byggði á hugmyndafræði um sölu á upprunavottuðum sjávarafurðum frá Íslandi, hefði lagt upp laupana og viðskiptasamböndin í Bandaríkjunum verið seld. Kaupandinn var Erik the Red Seafood.
Aðspurður segir Ketill þetta ekki mikla viðbót við þau umsvif sem fyrirtæki hans hefur vestra. „Þetta féll bara vel að því sem við erum að gera,“ segir hann um þau viðskipti.
Þriggja ára viðtal óhaggað
Í viðtali við Fiskifréttir í desember 2020 gagnrýndi Ketill útflutning á óunnum, íslenskum fiski í gámum og sagði hann varasaman. Íslendingar væru að missa af tugmilljarða virðisauka. Sagði hann að stjórnmálamenn ættu vernda íslenskan fiskiðnað.
„Þetta er spurning um þjóðarhag, ekki afkomu nokkurra fyrirtækja,“ sagði Ketill þá meðal annars.
Aðspurður kveðst Ketill í raun geta endurtekið allt sem haft var eftir honum í viðtalinu fyrir tæpum þremur árum. Menn hafi ekki tekið sig á.
„Ég held að þetta sé allt í sama farinu. Það er svolítið fáránlegt en þetta er það sem þeir vilja. En svona er þetta bara,“ segir hann. Við séum því enn að verða af miklum verðmætum. „En svo eru kannski einhverjir aðrir ósammála mér.“
Strandveiðifiskur flæddi yfir
Hluta vandans segir Ketill felast í fyrirkomulagi strandveiða.
„Í sumar var strandveiðin í botni og það fór gríðarlegt magn af fiski úr strandveiðinni til útlanda í ódýrari vinnslu. Það kom alltof mikill fiskur á of skömmum tíma úr strandveiðinni. Það hefði verið nóg að leyfa þeim bara að róa þrjá daga í viku,“ lýsir Ketill sinni skoðun.
„Verðið datt niður á markaðnum og þá komu hráefnisútflytjendurnir og gripu það og seldu það bara í frystingu til Póllands eða Litháen eða í saltfisk til Portúgal,“ segir Ketill. Síðari hlutann í júlí hafi allur strandveiðifiskurinn verið búinn.
„Við áttum mjög erfitt með að fá hráefni inn á markaði sem borga mikið, mikið hærra verð,“ segir Ketill. Með því að aðeins hefði verið leyft að róa þrjá daga í viku en ekki fjóra hefði getað teygst á strandveiðinni, jafnvel fram í miðjan ágúst.
Tosa allt upp í grænum hvelli
„En þeir vildu það ekki,“ segir Ketill. „Strandveiðisjómennirnir vilja bara tosa þennan fisk upp í einum grænum hvelli og fara svo í sumarfrí. Svo skilja þeir Norðausturland og Austurlandið eftir fullt af fiski þegar allur strandveiðikvótinn er búinn. Það er frekar illa að þessu staðið.“
Að sögn Ketils vilja allir sem séu í kringum strandveiðikerfið auka kvótann. Það sé hins vegar ekki að fara að gerast svo ekki þurfi að spá í það. Til að hámarka það sem fáist út úr kvótanum þurfi sem sagt að dreifa veiðidögunum. „Það hefði alveg mátt jafna framboðið á þessum strandveiðifiski.“
Snúist ekki um sjómennina eina
„Strandveiðar snúast ekki eingöngu um strandveiðisjómennina. Þær snúast líka um þjónustuaðilana. Hvað á að gera við allt fólkið sem er að þjónusta þetta þegar veiðarnar eru bara búnar um miðjan júlí?“ spyr Ketill.
„Í staðinn fyrir að láta fólk vinna dag og nótt í þrjá eða fjóra daga á að jafna þetta. Það voru að koma 350 til 400 tonn á einum degi inn á markaðinn. Það er bara alltof mikið,“ segir Ketill sem kveður strandveiðifiskinn afar mikilvægan fyrir þá sem séu í vinnslu.
„Samherji var að kaupa fullt af þessum fiski. Það skiptir engu máli hvort hann lendir inni á borði hjá mér eða Samherja, bara að hann sé unninn hérna heima. En þegar það er komið svo mikið magn að meira að segja Samherji er orðinn fullur þá er þetta bara orðið of mikið,“ segir Ketill Helgason.
