Slysavarnaskóli sjómanna er í samstarfi við Slökkviliðið á höfuðborgarsvæðinu að ljúka smíði á nýju slökkviæfingasvæði til þjálfunar í slökkvistörfum og reykköfun. Aðstaðan er í sérhönnuðu æfingahúsi á tveimur hæðum í Hafnarfirði og hefur fengið heitið Elja. Aukning varð á síðasta ári í þátttöku á skyldubundnum námskeiðum Slysavarnaskólans. Rætt er við Boga Þorsteinsson sem tók við af Hilmari Snorrasyni sem skólastjóri í nóvember 2023.
Við hittum Boga í Slysavarnaskóla sjómanna um borð í Sæbjörgu sem áður var Akraborg og sigldi á milli Reykjavíkur og Akraness fram til ársins 1998. Þetta var þriðja Akraborgin og var smíðuð í Noregi 1974. Hún er því að verða 51 árs gömul á þessu ári.
Erum á góðum stað
„Við erum á góðum stað sem þjóð hvað öryggismál varðar. „Vöktun Landhelgisgæslunnar á skipum og bátum skiptir gríðarlega miklu máli. Í henni felst öflugt eftirlit með staðsetningu allra skipa sem flýtir svo mikið fyrir björgun. Við björgun er það tíminn sem skiptir sköpum.“
Fremstir meðal þjóða
„Það hefur verið afar jákvæð þróun í fækkun slysa. Sjálfur var ég á sjó 2008, fyrsta árið, sem ekkert banaslys varð á sjó, og mér eiginlega brá. Svo komu banaslysalaus ár aftur og þá varð manni ljóst hve miklar framfarir höfðu orðið í öryggismálum sjómanna og vægi Slysavarnaskóla sjómanna í þeim efnum.“
Bogi minnir á í þeim efnum að stærsti björgunaraðilinn er sjómaður sem bjargar sjómanni og þess vegna sé fræðslan og þjálfunin svo mikilvæg. Bogi segir að Íslendingar séu einna fremstir þjóða hvað varðar vöktun skipa og báta í gegnum sjálfvirkt staðsetningarkerfi. Hann hafi orðið var við það á ráðstefnum sem hann hefur sótt í öðrum löndum hve mikið fiskimenn og farmenn séu aðskildir í öðrum löndum hvað öryggismál varðar. „Við horfum hins vegar á hafið sem eitt og allir sæfarendur eru sjómenn. Við sem þjóð höfum staðið okkur afar vel á sviði öryggismála og Slysavarnaskólinn er eitt stórt púsl í heildarmyndinni en þau eru auðvitað fleiri. Betri og nákvæmari veðurspár eru stór þáttur í þessum framförum. Kvótakerfið hefur líka átt sinn þátt í því að menn fara síður á sjó í vondum veðrum og útgerðir sjá það líka að það skilar ekki miklu öðru en aukinni slysahættu og auknum olíukostnaði,“ segir Bogi.
Ákveðin áhættusækni
Ekki verði þó fram hjá því litið að enn sé til staðar full mikil áhættusækni á stundum þegar kemur að minnstu bátunum. Þegar tölur eru skoðaðar er tíðni atvika hlutfallslega há í þeim flokki. Það sé stór samnefnari með slysum til sjós á stærri sem smærri skipum að óhöppin gerast þegar menn hafi ekki upp á neitt að hlaupa nema sjálfan sig. Hann segir að það hafi orðið viðhorfsbreyting meðal strandveiðimanna til Slysavarnaskóla sjómanna. Á árum áður hafi borið á gagnrýnisröddum en í dag séu strandveiðisjómenn líkt og aðrir íslenskir sjómenn öryggismiðaðri og sæki öryggisfræðslunámskeið með auknum áhuga. Þróunin er á réttri leið er kemur að því að fækka slysum og atvikum á smábátum.
Hentar vel til kennslu
Bogi hefur starfað hjá Slysavarnaskóla sjómanna í 15 ár, fyrst sem leiðbeinandi, síðan kennari, þá aðstoðar skólastjóri og nú skólastjóri. Hann var áður talsvert til sjós á fraktskipum og sömuleiðis um skeið stýrimaður á varðskipinu Týr. Bogi kveðst taka við góðu búi af Hilmari Snorrasyni, þó að viðhaldsþörf sé á skólaskipinu. Tankar Sæbjargar, skólahúsnæðis Slysavarnaskólans, eru illa farnir og sömuleiðis lagnir. Skipið fer í slipp í sumar, þar sem það verður þrifið, málað og þykktarmælt en ekki stendur til að lagfæra tanka vegna kostnaðar.
Þó að Sæbjörg fari ekkert úr höfn segir Bogi skipið henta vel til kennslu. Í því eru þrír kennslusalir, tveir sem taka 12-16 nemendur hvor og einn sem getur rúmað að 20 nemendur. Í skipinu er líka svæði til verklegrar kennslu hvað varðar eldvarna-, sjóbjörgunar-, skyndihjálpar- og öryggisæfingar. Nýlegar viðbætur eru tvö rými, annað geymir slökkvitækjahermi en hitt líf- og léttbátaherma sem hafa nýst afar vel til kennslu. „Við eigum ásamt Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins slökkviæfingasvæði í Hafnarfirði sem heitir Elja og verið er að leggja lokahönd á núna. Þetta er æfingahús á tveimur hæðum, uppi er brúin en niðri er meðal annars vélarrúm og káeta. Elja nýtist til kennslu á grunnnámskeiðum og framhaldsnámskeiðum í eldvörnum hjá Slysavarnaskóla sjómanna,“ segir Bogi. Þessi aðstaða hefur verið í þróun í nokkur ár en áður hafði skólinn og slökkviliðið æfingasvæði við Úlfarsfell sem hefur verið lagt niður.
Aukning í nemendafjölda
Aukning var í fjölda nemenda á námskeiðum Slysavarnaskólans á síðasta ári. Sjómenn geta mest verið 180 daga til sjós áður en þeir sækja grunnnámskeiðið sem stendur yfir í fimm daga. Á námskeiðinu er kennd skyndihjálp, eldvarnir, sjóbjörgun og öryggisfræðsla. Bogi segir að flestir komi strax í upphafi þessara 180 daga og margir skipstjórar vilja helst sjómenn sem hafa þegar lokið námskeiðinu. Svo er haldið endurmenntunarnámskeið á fimm ára fresti sem allir verða líka að sækja. Alls sóttu 2.545 nemendur nám í Slysavarnaskólanum á síðasta ári en þeir voru 2.293 á árinu 2023. 23 grunnnámskeið voru haldin í fyrra og þau sóttu 336 einstaklingar. Endurmenntunarnámskeið sóttu 919 einstaklingar á 63 námskeiðum. Bogi segir að í endurgjöf nemenda að loknum námskeiðum berist margar góðar ábendingar en mest verði hann var við almenna ánægju með skólann og sé það fyrst og fremst að þakka því frábæra fólki sem þar starfar. „Gagnrýnin sem við fáum er helst sú hve skipið er orðið gamalt en sé þó að skila sínu. Margir taka líka sérstaklega fram að kaffið okkar sé vont. En á meðan það er helsta gagnrýnisatriðið erum við frekar sátt,“ segir Bogi léttur í bragði og hlær.
