Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur að kröfu eigenda jarðanna Bakka og Grundar fellt úr gildi leyfi til efnistöku úr Svarfaðardalsá.
Í umfjöllun úrskurðarnefndarinnar kemur fram að Fiskistofa hafi í maí í fyrra veitt framkvæmdaleyfi til efnistöku úr árfarvegi Svarfaðardalsár vegna 37.000 m3 í landi Bakka og 20.000 m3 í landi Grundar og að sveitarstjórn Dalvíkurbyggðar hafi síðan í júní í fyrra samþykkt umsókn um framkvæmdaleyfi vegna efnistökunnar í landi Bakka.
Úrskurðarnefndin vitnar í umfjöllun sinni til sjónarmiða aðila málsins. Kærendurnir segi að ekki verði ráðið að fjallað hafi verið um áhrif framkvæmdanna á vatnshlotið Svarfaðardalsá eða önnur vatnshlot sem fyrir áhrifum kunni að verða í samræmi við lög um stjórn vatnamála. Þá segir kærendurnir efnistökusvæðin vera í ósamræmi við Aðalskipulag Dalvíkurbyggðar og að svo virðist sem hvorki hafi verið leitað umsagnar Orkustofnunar né Hafrannsóknarstofnunar. Leyfi samkvæmt vatnalögum og nýtingarleyfi samkvæmt auðlindalögum hafi einnig ekki virðast hafa legið fyrir.
Fiskistofa hafi lagt mat á afkomu fiskistofna
Sá sem fékk leyfin frá Fiskistofu og Dalvíkurbyggð lét ekki til sín taka við meðferð málsins hjá úrskurðarnefndinni og er ekki getið í umfjöllun hennar. Bæði Fiskistofa og Dalvíkurbyggð komu hins vegar sjónarmiðum sínum á framfæri.
Fiskistofa sagðist hafa lagt mat á áhrif efnistökunnar á fiskigengd, afkomu fiskistofna, aðstæður til veiði og lífríki vatnsins að öðru leyti. Stofnuninni sé meðal annars ætlað að leggja mat á áhrif framkvæmda og mótvægisaðgerða á fiskistofna við leyfisveitingu.
Í ákvörðunum Fiskistofu hafi ekki verið tekin afstaða til framkvæmdanna með tilliti til vatnsverndar, umhverfismats og áætlana eða skipulags. „Fiskistofa hafi ekki talið það falla undir sitt starfssvið enda sé efnistakan háð leyfum fleiri stjórnvalda.“
Þá segir um sjónarmið Dalvíkurbyggðar að skýrsla sérfræðings í veiðimálum hafi legið fyrir við afgreiðslu málsins og hafi þar verið lögð áhersla á að fylgst yrði með áhrifum framkvæmdarinnar á framkvæmdatímanum og þannig fylgst með vísitölu seiða og veiðitölum.
Rask aðeins utan veiðitíma og mótvægisaðgerðir lagaðar til
„Að auki séu lagðar til mótvægisaðgerðir og tekið fram að rask á farvegi árinnar sé eingöngu utan veiðitíma. Ekki sé gert ráð fyrir að efnistaka fari fram í árfarveginum sjálfum heldur áreyrum og um leið sé tryggt að áin geti runnið óhindruð um kvíslar og farvegi hennar. Þá sé lögð á það áhersla að ekki verði skilið við ána í stokki eða beinum þröngum farvegi heldur að farvegur eða -vegir hennar verði áfram jafn breiðir og hlykkjóttir og fyrir framkvæmdir. Með þessum mótvægisaðgerðum telji skýrsluhöfundar að hægt verði að tryggja að farvegurinn verði áfram eðlilegur og fjölbreyttur með búsvæðum fyrir seyði, stoppistöðum fyrir göngufisk og hrygningarstöðum,“ segir um rök Dalvíkurbyggðar í umfjöllun úrskurðarnefndarinnar.
Fóru að ráðleggingum Fiskistofu
Áfram segir um sjónarmið sveitarfélagsins að í umsögn Fiskistofu frá 2. maí 2023 hafi ekki verið gerðar athugasemdir við framkvæmdina og vísað til þess að fara skyldi eftir ráðleggingum sem fram hefðu komið í fyrrnefndri skýrslu.
„Framkvæmdaleyfið hafi verið gefið út 19. júní 2023 og séu þar sett skilyrði í samræmi við niðurstöður og ráðleggingar Fiskistofu og fyrrnefndra sérfræðinga, sem gangi að einhverju leyti lengra. Þannig sé í leyfinu lögð áhersla á að hrygningarstöðvar í farvegi árinnar þorni ekki upp og að farvegur hennar lokist ekki þannig að fiskur eigi hættu á að verða innlyksa,“ segir sömuleiðis um málsástæður Dalvíkurbyggðar.
Efnistaka meiri en hún var sögð vera
Úrskurðarnefndin segir meðal annars í niðurstöðu sinni að umfang fyrirhugaðrar efnistöku væri meira en Dalvíkurbyggðar hafi sagt það vera. Áformuð efnistaka í Svarfaðardalsá á svæðinu hafi yfirstigið þau mörk sem tilgreind séu í lögum og áskilja að álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum og því hvort framkvæmd sé matsskyld þurfi að liggja fyrir áður en framkvæmdaleyfi séu gefin út. Svo sé ekki og þess vegna verði að fella leyfin úr gildi.
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur að kröfu eigenda jarðanna Bakka og Grundar fellt úr gildi leyfi til efnistöku úr Svarfaðardalsá.
Í umfjöllun úrskurðarnefndarinnar kemur fram að Fiskistofa hafi í maí í fyrra veitt framkvæmdaleyfi til efnistöku úr árfarvegi Svarfaðardalsár vegna 37.000 m3 í landi Bakka og 20.000 m3 í landi Grundar og að sveitarstjórn Dalvíkurbyggðar hafi síðan í júní í fyrra samþykkt umsókn um framkvæmdaleyfi vegna efnistökunnar í landi Bakka.
Úrskurðarnefndin vitnar í umfjöllun sinni til sjónarmiða aðila málsins. Kærendurnir segi að ekki verði ráðið að fjallað hafi verið um áhrif framkvæmdanna á vatnshlotið Svarfaðardalsá eða önnur vatnshlot sem fyrir áhrifum kunni að verða í samræmi við lög um stjórn vatnamála. Þá segir kærendurnir efnistökusvæðin vera í ósamræmi við Aðalskipulag Dalvíkurbyggðar og að svo virðist sem hvorki hafi verið leitað umsagnar Orkustofnunar né Hafrannsóknarstofnunar. Leyfi samkvæmt vatnalögum og nýtingarleyfi samkvæmt auðlindalögum hafi einnig ekki virðast hafa legið fyrir.
Fiskistofa hafi lagt mat á afkomu fiskistofna
Sá sem fékk leyfin frá Fiskistofu og Dalvíkurbyggð lét ekki til sín taka við meðferð málsins hjá úrskurðarnefndinni og er ekki getið í umfjöllun hennar. Bæði Fiskistofa og Dalvíkurbyggð komu hins vegar sjónarmiðum sínum á framfæri.
Fiskistofa sagðist hafa lagt mat á áhrif efnistökunnar á fiskigengd, afkomu fiskistofna, aðstæður til veiði og lífríki vatnsins að öðru leyti. Stofnuninni sé meðal annars ætlað að leggja mat á áhrif framkvæmda og mótvægisaðgerða á fiskistofna við leyfisveitingu.
Í ákvörðunum Fiskistofu hafi ekki verið tekin afstaða til framkvæmdanna með tilliti til vatnsverndar, umhverfismats og áætlana eða skipulags. „Fiskistofa hafi ekki talið það falla undir sitt starfssvið enda sé efnistakan háð leyfum fleiri stjórnvalda.“
Þá segir um sjónarmið Dalvíkurbyggðar að skýrsla sérfræðings í veiðimálum hafi legið fyrir við afgreiðslu málsins og hafi þar verið lögð áhersla á að fylgst yrði með áhrifum framkvæmdarinnar á framkvæmdatímanum og þannig fylgst með vísitölu seiða og veiðitölum.
Rask aðeins utan veiðitíma og mótvægisaðgerðir lagaðar til
„Að auki séu lagðar til mótvægisaðgerðir og tekið fram að rask á farvegi árinnar sé eingöngu utan veiðitíma. Ekki sé gert ráð fyrir að efnistaka fari fram í árfarveginum sjálfum heldur áreyrum og um leið sé tryggt að áin geti runnið óhindruð um kvíslar og farvegi hennar. Þá sé lögð á það áhersla að ekki verði skilið við ána í stokki eða beinum þröngum farvegi heldur að farvegur eða -vegir hennar verði áfram jafn breiðir og hlykkjóttir og fyrir framkvæmdir. Með þessum mótvægisaðgerðum telji skýrsluhöfundar að hægt verði að tryggja að farvegurinn verði áfram eðlilegur og fjölbreyttur með búsvæðum fyrir seyði, stoppistöðum fyrir göngufisk og hrygningarstöðum,“ segir um rök Dalvíkurbyggðar í umfjöllun úrskurðarnefndarinnar.
Fóru að ráðleggingum Fiskistofu
Áfram segir um sjónarmið sveitarfélagsins að í umsögn Fiskistofu frá 2. maí 2023 hafi ekki verið gerðar athugasemdir við framkvæmdina og vísað til þess að fara skyldi eftir ráðleggingum sem fram hefðu komið í fyrrnefndri skýrslu.
„Framkvæmdaleyfið hafi verið gefið út 19. júní 2023 og séu þar sett skilyrði í samræmi við niðurstöður og ráðleggingar Fiskistofu og fyrrnefndra sérfræðinga, sem gangi að einhverju leyti lengra. Þannig sé í leyfinu lögð áhersla á að hrygningarstöðvar í farvegi árinnar þorni ekki upp og að farvegur hennar lokist ekki þannig að fiskur eigi hættu á að verða innlyksa,“ segir sömuleiðis um málsástæður Dalvíkurbyggðar.
Efnistaka meiri en hún var sögð vera
Úrskurðarnefndin segir meðal annars í niðurstöðu sinni að umfang fyrirhugaðrar efnistöku væri meira en Dalvíkurbyggðar hafi sagt það vera. Áformuð efnistaka í Svarfaðardalsá á svæðinu hafi yfirstigið þau mörk sem tilgreind séu í lögum og áskilja að álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum og því hvort framkvæmd sé matsskyld þurfi að liggja fyrir áður en framkvæmdaleyfi séu gefin út. Svo sé ekki og þess vegna verði að fella leyfin úr gildi.
