Einn af kunnari togaraskipstjórum landsins er Tryggvi Eiríksson sem stýrir einum nútímavæddasta frystitogara landsins, Baldvini Njálssyni GK, á móti Arnari Óskarssyni. Tryggvi hefur komið víða við en samt verið lengi á hverjum stað, t.a.m. hjá Hraðfrystihúsi Reykjavíkur, Stálskipum, Básafelli, í Afríku og hjá Nesfiski. Tryggvi var í viðtali í sjómannadagsblaði Fiskifrétta sem kom út 28. maí.
Nærri fjóra áratugi til sjós
Sjómennskuferill Tryggva hófst þegar hann var 16 ára gamall og hefur ferillinn staðið sleitulaust yfir í nærri fjóra áratugi. Lengst af var hann á mála hjá Stálskipum. Hann var 1. stýrimaður á frystitogurunum Ými HF og Rán HF og stýrimaður og afleysingaskipstjóri á Þór HF en stóð svo uppi atvinnulaus eins og aðrir í áhöfninni í Kirkenes í Noregi þar sem þeir afhentu rússneskum kaupendum skipið. Guðrún Lárusdóttir og Ágúst Sigurðsson í Stálskipum höfðu þá selt allar aflaheimildir og skipið. En fyrirtækið starfræktu þau í 44 ár.
Hófst þá nýr kafli í lífi Tryggva á suðrænum slóðum.
Ætlaði hreint ekki aftur á sjó
„Ég er alinn upp í Breiðholtinu, er einn af Breiðholtsvillingunum og er stoltur af því. Það er svo skrítið að maður hefði ekkert viljað hafa þetta öðruvísi,“ segir Tryggvi í gamansömum tón. Þarna var fjöldi krakka og eitt skólaárið voru um 1.000 krakkar í Fellaskóla. Skólagangan var honum þó ekkert sérstaklega að skapi. Hann fór samt í Fjölbrautaskólann í Breiðholti en segir sjálfur að sú skólaseta hafi að mestu leyti snúist um að bíða eftir því að billjardinn í Mjóddinni opnaði. „Það var ekkert vit í þessari skólagöngu og hugsunin fór snemma að beinast að því hvernig maður gæti framfleytt sér. Ég fór einn róður á netabátnum Hrugnir GK í Grindavík með frænda mínum sem var þar vélstjóri. Ég var 16 ára og vildi fá að prófa þetta. Ég varð bullandi sjóveikur strax í innsiglingunni og man ekkert eftir mér í þessum túr fyrr en við komum aftur í höfn. Ég ætlaði hreint aldrei aftur á sjó.“
Mættur með pokann á kajann
Engu að síður réði hann sig skömmu síðar á línubátinn Eldeyjar-Hjalta GK 42. Fór í fimm róðra, dauðleiddist og var að hætta eftir hvern túr. Togararnir í Reykjavík vöktu athygli hans. Hann vissi sem var að lítill möguleiki væri að fá pláss á togurum eins og Engey og Viðey sem Hraðfrystihús Reykjavíkur gerði út. Það var slegist um svoleiðis pláss. Fyrirtækið var þá í eigu Ágústs Einarssonar, sem síðar varð prófessor við Háskóla Íslands og Háskólann á Bifröst og alþingismaður.
„Ég hringdi samt í Arinbjörn Sigurðsson heitinn skipstjóra á Engey og spurði hann hvort ég gæti fengið pláss. Hann sagði erfitt með slíkt því það væru litlar sem engar mannabreytingar á skipinu. Menn færu í mesta lagi í siglingafrí af og til. Ég taldi mig hafa einhverjar spurnir af því að föðurbróðir minn Hilmar væri í áhöfninni en á þeim tíma þekktumst við ekki. Ég hafði líka heyrt eitthvert rugl um að séns væri að fá pláss ef menn mættu bara á svæðið og væru tilbúnir í róður. Ég fór því niður á bryggju og beið þar með pokann. Þar hitti ég líka Hilmar bróður pabba og hann bara brosti og heilsaði frænda sínum. Hann var þá 2. stýrimaður og leysti af sem fyrsti stýrimaður á Engey sem síðar varð Kleifaberg RE 70. Þarna beið ég drykk langa stund. Svo birtist karlinn allt í einu úti á brúarvæng og blístraði á mig. „Komdu um borð,“ kallaði hann. Einn úr áhöfninni hafði ekki skilað sér sem hafði ekki gerst í manna minnum. Þannig hófst eiginlega minn sjómannsferill. Á Engeynni var ég í fjögur ár og það var frábær tími,“ segir Tryggvi.
Sixspensari, klofstígvél og stakkur
Tvisvar til þrisvar sinnum á hverju sumri var landað á Faxamarkaði og voru það uppgrip fyrir áhöfnina. Eitt sumarið gerðu þeir sölu upp á 18,6 milljónir kr. sem var langhæsta salan á markaðnum nokkru sinni á þeim tíma. Á Engeynni komst Tryggvi endanlega á bragðið og vissi hvað ætti fyrir sér að liggja. „Ég var algjör hvolpur, nýorðinn 17 ára og áhöfnin frekar fullorðin. Ég lenti þarna með svakalega fínum körlum. Arinbjörn Sigurðsson var algjör perla. Sonur hans, Magnús, var 1. stýrimaður og leysti af sem skipstjóri. Hann reyndist mér líka einstaklega vel. Magnús er núna yfirstýrimaður og skipstjóri á Þórunni Þórðardóttur HF, nýju skipi Hafrannsóknastofnunar.“
Á Engeynni var einungis einn úr áhöfninni með hjálm. Hjálminn kom hann sjálfur með að heiman. Þetta voru allt aðrir tímar. Menn voru ekki heldur í líflínu úti á dekki. Tryggvi segir að það hafi ekki verið farið óvarlega en öryggismál voru ekki kúlturinn á þessum árum. Það hefur síðan sannarlega og sem betur fer breyst mjög til batnaðar. Um borð voru fullorðnir menn sem höfðu fylgt Arinbirni alveg frá því að hann var skipstjóri á Sigurði RE. „Það var sixspensari, klofstígvél og stakkur. Ég náði svona slitrunum af þessum árum.“
Á Engeynni lærði hann handtökin af reynslumiklum sjómönnum. Annan hvern túr var siglt en allan tímann var áhöfnin við vinnu í siglingum. Splæstir voru vírar, búnar til spólur í undirbyrði úr netabútum ásamt öðru. Ef slæmt veður var á siglingunni voru netaballar teknir inn á millidekk og unnið við að fixa og laga þar. Þannig lærði Tryggvi strax handtökin af sér eldri og reyndari mönnum. „Ég man eftir mér uppi í brú hjá Magga með netadruslur. Maggi var að skera tungur og göt og kenndi mér að bæta og réttu handtökin við það. Arnar Óskarsson, vinur minn, sem er skipstjóri á móti mér á Baldvini Njálssyni, fór í gegnum nákvæmlega sömu hlutina. Hann var á Engeynni rétt á undan mér og náði því líka að vera með þessum körlum til sjós.“
Ris og fall í úthafsrækjuveiðum
Þegar Tryggvi var á Engeynni rann Hraðfrystihús Reykjavíkur inn í Granda hf. Einn af þeim yngri úr áhöfninni ákvað að taka fyrsta stigið í Stýrimannaskólanum og það hreyfði við Tryggva. Hann var þó tvístígandi og taldi sig varla eiga erindi í það. „Eitt sinn þegar ég kom í land tók pabbi mig tali og sagðist hafa skráð mig í Stýrimannaskólann. Ég var bara ánægður með það. Um vorið 1993 frétti ég að það kæmi til með að vanta 2. stýrimann á rækjutogarann Skutul ÍS fyrir vestan. Skipstjóri var Rafn Svan Svansson. Ég hringdi í hann og fékk einhverja ræðu um að auglýsa þyrfti stöðuna þarna fyrir vestan. Svo ég gerði mér ferð til hans þar sem hann bjó í Árbæ og bankaði upp á hjá honum. Ég vildi bara fá plássið. Hann sagði mér seinna að konu sinni hefði fundist ég mjög brattur að mæta bara á staðinn og það gerði víst útslagið með það að hann réði mig.“
Tryggvi var á Skutli ÍS í sjö ár, á úthafsrækjuveiðum í troll. Skipið var vel útbúið og á þessum árum, 1993-1998, var dúndurveiði í rækjunni. Rækjunni var pakkað og hún fryst fyrir Japan og soðin niður í kassa á Evrópu. „Þetta var gósentíð og ég bjó að hluta til á Ísafirði og það voru fínar tekjur allan tímann. Það var uppgangur út í eitt – bæði var meiri veiði og betri búnaður. Árið 1992 voru sett ný togspil frá Ibersisa í Skutul og komnir voru alvöru hlerar og veiðifæri á hann. Togaraútgerð Ísafjarðar gerði skipið út en hún sameinast síðar Básafelli.“
Tryggvi var 2. stýrimaður á Skutli lengst af en fyrr en varði fór hann að leysa af sem 1. stýrimaður. Í kringum 1997 vantaði afleysingaskipstjóra á Skutul og Tryggvi fékk tækifærið og var þá 25 ára að aldri. Árið 1997 var rækjuveiðin í kringum 80 þúsund tonn hjá íslenska úthafsrækjuflotanum. Strax næsta árið fór veiðin beinustu leið niður á við og hefur ekki náð sér á strik aftur. „Það var brugðist þannig við á Skutli að sett var í hann þriðja togspilið til þess að geta veitt með tveimur trollum. Það virkaði mjög vel í rækjunni en það var greinilega komið að einhverjum tímamótum í þessum veiðum því árið 1999 var veiðin komin niður úr öllu valdi. Menn voru farnir að sækja í Smuguna og á Flæmska hattinn. Auðvitað voru þetta gríðarlega miklar veiðar þegar mest lét en það var líka mikið um rækju. Hugsanlega vorum við líka komnir í samkeppni við þorskinn. Það eru svo margir þættir sem geta spilað inn í þetta en allavega varð algjört hrun í veiðunum. Forsendur fyrir veiðunum brugðust algjörlega upp úr aldamótunum og menn hættu þessu bara,“ segir Tryggvi.
Hjá Stálskipum
Um þetta leyti fréttir Tryggvi af því að það vanti stýrimann á Ými HF sem Guðrún Lárusdóttir og Ágúst Guðmundur Sigurðsson hjá Stálskipum gerðu út. Hófst þar starfsferill Tryggva á skipum Stálskipa sem stóð lengi yfir. Tryggvi ber þeim hjónum vel söguna. Hann segir að allt sem komið hafi frá þeim hjónum hafi staðið eins og stafur á bók. Hafsteinn Stefánsson var skipstjóri á Ými og Þorsteinn Eyjólfsson 1. stýrimaður. „Ég var hjá Guðrúnu í 14 ár. Fyrst á Ými, svo Rán HF og þegar hún var seld til Nesfisks fór ég yfir á Þór HF 4. Nesfiskur skírði Ránina Baldvin Njálsson GK. Ég fór sem sagt yfir á Þór en áhöfnin fylgdi að mestu leyti Ráninni þegar hún var seld.“
Tryggvi var í átta ár á Þór HF sem 1. stýrimaður og afleysingaskipstjóri á móti Þorvaldi Svavarssyni sem er núna skipstjóri á Mark. Þór HF var öflugur frystitogari og með nægan kvóta, bæði af Ými og Rán. Þarna höfðu menn því umtalsvert meira frelsi til þess að fiska. „Guðrún ríghélt um heimildirnar og það fór eitthvað mjög lítið af þeim til Nesfisks þegar fyrirtækið keypti Ránina. Þetta var æðislegur tími á Þór og sömu kallarnir allan tímann. Nokkrir þeirra eru ennþá með mér á Baldvini Njálssyni núna. Frystitogari byggist á því að vera með góða kalla. Þú gerir ekkert einn. Samheldnin skiptir öllu máli. Allur tími sem vinnslan er ekki í gangi er tapaður tími í veiðiferðum. Það er ekki hægt að redda túrnum á ein um til tveimur dögum. Þetta þarf að vera stöðugt mallandi og alltaf vinnsla í gangi.“
Suður til Afríku
Í lok árs 2013 selja Guðrún og Ágúst útgerðarhluta Stálskipa enda orðin fullorðin og vildu draga saman umsvifin. Tryggvi stóð uppi atvinnulaus eins og öll áhöfnin, líklega nálægt 40 manns þegar allt er talið. „Skipið var selt til Rússlands og ég sigldi því til Kirkenes í Noregi þar sem Rússarnir tóku við því. Veiðiheimildirnar fóru að mestu leyti til Síldarvinnslunnar. Ég skildi alveg ákvörðun þeirra hjóna. Þau höfðu staðið í þessu í yfir 50 ár og gert það með glæsibrag,“ segir Tryggvi sem stendur þá á tímamótum.
„Við hjónin fluttum til Spánar og ég réði mig sem skipstjóra niðri í Afríku.” Tryggvi tók við 122 metra löngum verksmiðjutogara, 21 metra á breidd. „Þetta skip var ég með í níu mánuði. Þá heyrði ég af rússnesku útgerðarfyrirtæki sem var á höttunum eftir íslenskum skipstjórnarmönnum. Þeir höfðu séð hve vel var staðið að málum og vildu íslenska skipstjórnarmenn á sín skip. Þeir höfðu nýlega tekið við útgerðinni á Nikolai Telenkov og það varð úr að ég tók við skipinu. Ég hafði verið með hann í þrjú ár þegar þeir báðu mig um að taka við frystitogaranum Atlas. Við vorum á flottrollsveiddum makríl, hestamakríl, sardínellu og lítið eitt af sardínu úti fyrir ströndum Máritaníu en á haustin úti fyrir Marokkó fyrir utan tólf mílna línuna.“ T
Tryggvi var með Atlas í fjögur ár. Hann segir það hafa verið einstaklega öflugt skip, með 11.000 hestafla aðalvél, 119 metra langur og 19 metrar á breidd. Allt var fryst um borð. Áhöfnin var rússnesk og úkraínsk en einnig nokkrir Máritaníumenn. „Samskiptin gengur mjög vel. Töluð var enska. Undirmenn töluðu ensku og þeir höfðu samskipti við óbreytta í áhöfninni.“
Tryggvi var á þessum suðlægu slóðum alveg fram til loka 2021. Þá var nýr Baldvin Njálsson að koma nýsmíðaður frá Vigo á Spáni til Íslands. „Arnar Óskarsson vinur minn var skipstjóri á móti Þorsteini Eyjólfssyni sem var um það bil að ljúka sínum skipstjórnarferli.“ Úr varð að Tryggvi réðst til Nesfisks sem 1. stýrimaður og tók síðan alfarið við sem skipstjóri af Þorsteini í nóvember 2022. Og þar er hann núna og rær á móti sínum gamla vin og sessunaut úr Stýrimannaskólanum, Arnari Óskarssyni, en leiðir þeirra lágu snemma saman án þess að þeir hafi nokkurn tíma róið saman. Hafa þeir verið vinir síðan í Stýrimannaskólanum fyrir meira en þremur áratugum.
