Fullyrðingar um að staða fiskistofna í heimshöfunum sé heilt yfir afleit vegna ofnýtingar, stenst ekki skoðun. Þó vissulega sé ástandið alvarlegt á tilteknum svæðum þá er það frekar undantekning en reglan.

Þessu heldur Ray Hilborn, prófessor  í fiskifræði og þekktur fræðimaður við Washington-háskóla, fram, en hann var einn fjölmargra fyrirlesara á fyrsta degi World Seafood Congress sem haldin var í Reykjavík á dögunum.

Hann vék í upphafi erindis síns að þeirri staðreynd að váleg tíðindi um stöðu fiskistofna – og þá helst heimsendaspár um tóm höf – fengju ávallt mikla athygli helstu fjölmiðla heims. Þess vegna, telur Hilborn, að sú tilfinning sé ríkjandi meðal almennings að staða nytjastofna heimsins sé miklu mun verri en rannsóknir sýna.

Þúsundir rannsókna
Rannsóknirnar sem Hilborn vísar til eru margar og frá öllum heimshornum og safnað af þúsundum vísindamanna. Niðurstöðurnar eru síðan geymdar og eru aðgengilegar í sérstökum gagnabanka – RAM Legacy Database. Innan hans eru þjóðir sem veiða ríflega helminginn af öllu sjávarfangi sem að landi kemur. Litlar upplýsingar hafa fengist frá Asíu og Suðaustur Asíu, en góðar frá öllum þróuðum ríkjum heims. Hafsvæði við Vestur Afríku, Miðjarðarhafið og Svartahaf eru ofveidd.

„Niðurstaðan er hins vegar sú að stóra myndin er sú að fiskstofnar sem eru nýttir eru stöðugir, og víða að vaxa. Á svæðum eins og í Noregi, Íslandi og víðar, hefur þetta verið tilfellið í þrjá áratugi. Það sama á við víða í löndum innan Evrópusambandsins og Nýja-Sjálandi. Meira að segja er þetta tilfellið í Rússlandi og Japan.“

Rétt úr kútnum
Hilborn spurði og svaraði þeirri spurningu af hverju fiskstofnar séu að rétta úr kútnum, og fara stækkandi. Það sama er uppi alls staðar – dregið hefur verið úr sókn á síðustu áratugum. Og allt byggir það á skilvirkri fiskveiðistjórnun og rannsóknum.

Víða telur Hilborn það vera í góðu lagi að veiða meira – á vissum svæðum sé það staðreynd að veiðin er minni en það sem sjálfbær nýting leyfir. Þau svæði, sem hægt væri að veiða meira, eru reyndar fleiri en þau sem minnka þarf sóknina, fullyrti Hilborn í erindi sínu – og vísaði þar til þeirra svæða sem haldgóðar rannsóknir eru fyrir hendi.

Hann sagði jafnframt að reynt hefði verið að meta stöðuna á þeim svæðum þar sem rannsóknir eru litlar eða engar. Þar virðist það sama vera uppi á teningnum – það eru fiskstofnar sem leyfa meiri veiði, að því er virðist.

Stjórnun og rannsóknir
„Stóri munurinn á þeim svæðum þar sem staðan er góð og þar sem hún er það alls ekki, er fiskveiðistjórnun og rannsóknir,“ sagði Hilborn og bætti við að þegar verg þjóðarframleiðsla var borin saman við áherslur í fiskveiðistjórnun þá blasti við að það eru ríkar þjóðir sem leggja meiri áherslu á þessa þætti en þær sem sem hafa minna á milli handanna. Sama á við um eftirfylgni með lögum og reglum. Þeir sem hafa ráð á því – fara vel með.

Hilborn bætti við að önnur fullyrðing um fiskveiðar á heimshöfunum stæðist ekki skoðun, og það væri sá skaði sem veiðar með botntrolli ylli, og mikið hefur verið fjallað um. Reyndar hefur verið kallað eftir banni á þessu veiðarfæri í ljósi þess hversu illa það færi með vistkerfið í hafinu. Sú þriðja væri að kolefnisspor fiskveiða í heiminum væri lágt – og reyndar það lægsta af allri framleiðslu á mat eins og hún er stunduð í dag. Landbúnaður væri allt annað mál, því með því að yrkja land fylgdi óumflýjanlega umbylting vistkerfisins eins og það er frá náttúrunnar hendi, og þetta væri fjarri því að vera tilfellið með fiskveiðar, þó dæmi finnist um mikið inngrip í vistkerfið.

Niðurstaðan: Ef fiskveiðum er stýrt á skipulegan hátt, byggt á bestu rannsóknum, þá er áfram hægt að veiða úr stofnunum á sjálfbæran hátt.

Ekki fara strax!
Manuel Barange, stjórnandi innan Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO), steig í pontu á undan Hilborn, og hafði uppi varnaðarorð um ástand fiskistofna heimsins – nokkuð sem Hilborn dró reyndar ekki úr.

Barange sá hins vegar ástæðu til þess að taka til máls í umræðum eftir málstofuna, og sagði eitthvað á þá leið að áheyrendur skildu ekki yfirgefa salinn með þá einfölduðu mynd í huga að ástæðulaust væri að hafa áhyggjur á þróun fiskistofna heimsins. Raunin væru sú að þegar heildarmyndin væri skoðuð væru fiskistofnar, og stór hafsvæði, sem virkilega er ástæða til að hafa áhyggjur af. Þar þurfi að koma til mun betri stjórnun og stuðning öflugri þjóða til að vinna sig úr út vandanum. Þar kæmi til að ríkari þjóðir heims hjálpi þeim sem minna hafa úr að moða til að byggja upp innviði sína.

„Ekki yfirgefa salinn haldandi að allt sé í lagi - svo er ekki. Það er fjölmargt sem þarf að vinna að því að laga,“ sagði Barange í lokin.