EFTIR VALMUND VALMUNDARSON, FORMANN SJÓMANNASAMBANDS ÍSLANDS
Ég veiti forystu sambandi sjómanna á Íslandi, undirmanna á íslenska fiskiskipaflotanum. Í okkar sambandi eru nær 1.400 sjómenn í 16 félögum um allt land, sem er tæplega helmingur þeirra sjómanna sem hafa sjómennsku að aðalatvinnu. Nýr kjarasamningur var undirritaður fyrir rúmu ári síðan og gildir hann í næstu átta ár ef honum er ekki sagt upp á tímabilinu. Sjómenn geta sagt samningnum upp eftir fjögur ár héðan í frá, samkvæmt forsenduákvæði hans.
Núll aðgerð
Í þessum samningi tókum við þá stóru ákvörðun að hætta við svokallað olíuviðmið samningsins og gera upp úr 100% aflaverðmæti. Skiptaprósentur samningsins voru færðar niður á móti sem þessu nam. Þetta var svokölluð núll aðgerð. Okkar innlegg í orkuskipti í sjávarútvegi. Við sættumst á að okkar aðalkrafa um allan fisk á markað yrði sett til hliðar ef aðalkrafa útgerðarinnar, um að sjómenn tækju þátt í veiðigjaldinu með útgerðinni, yrði einnig sett til hliðar. Það varð úr. Ekki var í boði þó sjómenn tækju þátt í greiðslu veiðigjalds með útgerðinni að sjómenn fengju þá hluta af hagnaði útgerðarinnar á móti. Sjómenn fengu sömu prósentu í lífeyrissjóð og aðrir landsmenn eða 15,5%. Sjómenn tóku á sig 30% af kostnaðinum við breytinguna en útgerðin 70% af kostnaðinum. Launahlutfall útgerðarinnar jókst í samræmi við þetta. Hækkun kaupliða er sjálfvirk og miðast við hækkanir sem verða á ákveðnum launaflokki hjá SGS. Fiskverð í beinum viðskiptum er nú miðað við 80% verð á fiskmarkaði að frádregnum uppboðskostnaði. Nú er miðað við þriggja mánaða meðaltal sem er til mikilla bóta frá því sem áður var. Má nefna í því sambandi að verð á slægðum þorski hefur hækkað í beinum viðskiptum um 14,5% frá því í nóvember sl. en meðalverð á slægðum þorski á fiskmörkuðunum, hefur hækkað um 5% á sama tíma. Skýringin á þessum mun er að nú er einnig tekið tillit til afurðaverðs, stærðar fisksins sem veiðist og gengisþróunar við verðákvörðun um viðskipti milli skyldra aðila. Í mars sl. er verð í beinum viðskiptum með slægðan þorsk 80% af verði á fiskmarkaði eins og samningurinn kveður á um.
Ný aðferð í uppsjávarfiski
Í uppsjávarfiskinum er einnig unnið með nýja aðferð til að finna verð uppúr sjó. Er miðað við að hráefnishlutfallið til vinnslu á þessum tegundum sé sem næst 33%. Það þýðir að 33% af afurðaverðinu koma í hlut skipsins og skiptast eftir skiptareglum til sjómanna. Gallinn við þetta er að Tollurinn og skattayfirvöld hafa meinað Verðlagsstofu skiptaverðs um stafrænar uppýsingar um afurðaverð út úr landinu. Hvers vegna er okkur hulin ráðgáta en nú nýverið hafa samtök útgerðarmanna loks ljáð máls á því að liðka fyrir þessu með okkur. Það er ótækt og skömm frá að segja, að sú stofnun sem fylgist með hvort rétt sé gefið, Verðlagsstofa skiptaverðs, hafi ekki fullan aðgang að þeim upplýsingum sem hún þarf til þess.
Í samningnum er ákvæði um stofnun öryggisnefndar sjómanna og útgerðarmanna. Þessari nefnd hefur nú verið komið á koppinn. Hún mun fylgjast náið með þróun öryggismála til sjós og koma með tillögur til úrbóta í þeim efnum. Nefndin hefur haldið einn dagsfund með hagsmunaaðilum í sjávarútvegi, m.a. Rannsóknarnefnd samgönguslysa, Öldunni slysaskráningu, fulltrúum tryggingafélaganna o.fl. Fundað verður a.m.k. tvisvar á ári. Við bindum miklar vonir við þessa vinnu. Trúnaðarmannafræðsla er nú í boði fyrir trúnaðarmenn innan félaga með aðild að Sjómannasambandinu í gegnum Fræðslumiðstöð alþýðu, FA. Vegna aðgerða stjórnvalda og framsetningu þeirra á hækkun veiðigjalda vil ég segja þetta: Sjómannasamband Íslands er ekki mótfallið auðlindagjaldi. Auðlindagjald er skattur á umframhagnað fyrirtækja í sjávarútvegi. Viðmið stjórnvalda endurspegla ekki það aflaverðmæti sem flestir sjómenn fá gert upp úr. Í kjarasamningi okkar er skýrt kveðið á um hvernig verðmyndun á fiski er fundin út, bæði í botnfiski og í uppsjávarfiski. Ef sækja þarf hækkun á fiskverði til samræmis við markaðsverð hjá þeim sem landa hjá skyldum aðilum þarf tvennt til. Fyrir það fyrsta þarf lagabreytingu sem skyldar alla útgerð í landinu til að verðmynda allan fisk á fiskmarkaði. Í öðru lagi þarf að opna kjarasamninginn og breyta honum til samræmis. Í uppsjávarfiskinum þarf sömuleiðis lagabreytingu um að allur uppsjávarfiskur sé verðlagður eftir fiskverði í Noregi, eða að komið verði á fót uppboðsmarkaði fyrir uppsjávarfisk eins og í Noregi. Þetta þýðir að öllum líkindum, í báðum tilfellum, að veiðar og vinnsla verði aðskilin. Í hvaða stöðu erum við þá? Geta verstöðvar sem nú hafa tryggan aðgang að hráefni vænst meira af hráefni eða minna? Byggjast upp nýjar verstöðvar á kostnað þeirra sem fyrir eru? Verður enn meiri byggðaröskun en nú er orðin? Við sem samfélag verðum að taka ígrundaðar og vel rökstuddar ákvarðanir í þessum efnum fyrir framtíð íslenskra sjómanna og fiskvinnslufólks. Hagsmunir fiskverkafólks og sjómanna hafa alltaf farið saman og munu gera það áfram.
