Ákvörðun Svandísar Svavarsdóttur matvælaráðherra um að banna með reglugerð veiðar á langreyðum í sumar fór í bága við lög og var ekki „reist á nægjanlega traustum lagagrundvelli segir í minnisblaði sem Lögmannsstofan Lex vann fyrir Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi.
„Afar hæpið verður að teljast að ákvæði 4. gr. laga nr. 26/1949 um hvalveiðar færi ráðherra heimild til að setja reglugerð sem stöðvar í reynd veiðar á langreyðum fyrirvaralaust eða kemur beinlínis í veg fyrir að veiðirétthafar geti nýtt réttindi sín,“ segir í niðurstöðum minnisblaðsins frá Lex.
„Ákvörðun ráðherra var því ekki reist á viðhlítandi lagaheimild sem stenst kröfur 75. greinar stjórnarskrárinnar, samanber og 72. grein stjórnarskrár,“ segir Lex.
Bannað að misbeita valdi
„Fyrirmæli ráðherra, í formi reglugerðar, um tímabundið hvalveiðibann, sem útilokar nær alfarið starfsemi leyfishafa á árinu 2023, án fyrirvara eða aðlögunartíma, stenst vart þær kröfur sem leiða af meginreglunni um stjórnskipulegt meðalhóf,“ segir áfram í minnisblaðinu.
„Sú aðferð ráðherra að setja reglugerð um bannið í stað þess að fylgja málsmeðferð stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er tæplega í samræmi við svonefnda stjórnarfarsreglu en hún felur í sér að stjórnvaldi er bannað að misbeita valdi við val á leiðum til úrlausnar á máli,“ segir Lex.
Með því að óska ekki eftir sjónarmiðum Hvals hf., meðal annars um álit þeirra sérfræðinga sem kallaðir voru fyrir fagráð segir Lex að ráðið hafi ekk9 gætt að andmælarétti fyrirtæksins. Fyrir liggi að ráðherra hafi reist setningu reglugerðarinnar á niðurstöðu fagráðs. Reglugerðin hafi þannig ekki verið reist á nægilega traustum grundvelli.
Hvalur hf og starfsfólk kunni að eiga skaðabótarétt
„Það að kollvarpa stjórnsýsluframkvæmd í einu vetfangi, svo sem ráðherra gerði með banninu, með afar skömmum fyrirvara og án tilkynningar fyrirfram þar sem aðilanum, sem ákvörðunin beindist að, var gefið færi á að bregðast við og gæta hagsmuna sinna, fer í bága við viðmið sem lögð hafa verið til grundvallar í stjórnsýslurétti í réttarframkvæmd,“ segir í minnisblaðinu.
Í minnisblaðinu er tekið fram að í því sé ekki fjallað um hugsanlegarlagalegar afleiðingar þess að stjórnsýsla ráðherrans hafi ekki verið í samræmi við lög.
„Nærtækt er þó að ætla að þeir aðilar sem orðið hafa fyrir tjóni vegna ákvörðunarinnar, svo sem leyfishafinn, Hvalur hf., og starfsfólk hans, kunni að eiga skaðabótarétt á hendur íslenska ríkinu vegna þessa. Að leysa úr því verður þó að vera verkefni dómstóla,“ segir lögmannsstofan Lex í minnisblaðinu fyrir Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi.
Ákvörðun Svandísar Svavarsdóttur matvælaráðherra um að banna með reglugerð veiðar á langreyðum í sumar fór í bága við lög og var ekki „reist á nægjanlega traustum lagagrundvelli segir í minnisblaði sem Lögmannsstofan Lex vann fyrir Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi.
„Afar hæpið verður að teljast að ákvæði 4. gr. laga nr. 26/1949 um hvalveiðar færi ráðherra heimild til að setja reglugerð sem stöðvar í reynd veiðar á langreyðum fyrirvaralaust eða kemur beinlínis í veg fyrir að veiðirétthafar geti nýtt réttindi sín,“ segir í niðurstöðum minnisblaðsins frá Lex.
„Ákvörðun ráðherra var því ekki reist á viðhlítandi lagaheimild sem stenst kröfur 75. greinar stjórnarskrárinnar, samanber og 72. grein stjórnarskrár,“ segir Lex.
Bannað að misbeita valdi
„Fyrirmæli ráðherra, í formi reglugerðar, um tímabundið hvalveiðibann, sem útilokar nær alfarið starfsemi leyfishafa á árinu 2023, án fyrirvara eða aðlögunartíma, stenst vart þær kröfur sem leiða af meginreglunni um stjórnskipulegt meðalhóf,“ segir áfram í minnisblaðinu.
„Sú aðferð ráðherra að setja reglugerð um bannið í stað þess að fylgja málsmeðferð stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er tæplega í samræmi við svonefnda stjórnarfarsreglu en hún felur í sér að stjórnvaldi er bannað að misbeita valdi við val á leiðum til úrlausnar á máli,“ segir Lex.
Með því að óska ekki eftir sjónarmiðum Hvals hf., meðal annars um álit þeirra sérfræðinga sem kallaðir voru fyrir fagráð segir Lex að ráðið hafi ekk9 gætt að andmælarétti fyrirtæksins. Fyrir liggi að ráðherra hafi reist setningu reglugerðarinnar á niðurstöðu fagráðs. Reglugerðin hafi þannig ekki verið reist á nægilega traustum grundvelli.
Hvalur hf og starfsfólk kunni að eiga skaðabótarétt
„Það að kollvarpa stjórnsýsluframkvæmd í einu vetfangi, svo sem ráðherra gerði með banninu, með afar skömmum fyrirvara og án tilkynningar fyrirfram þar sem aðilanum, sem ákvörðunin beindist að, var gefið færi á að bregðast við og gæta hagsmuna sinna, fer í bága við viðmið sem lögð hafa verið til grundvallar í stjórnsýslurétti í réttarframkvæmd,“ segir í minnisblaðinu.
Í minnisblaðinu er tekið fram að í því sé ekki fjallað um hugsanlegarlagalegar afleiðingar þess að stjórnsýsla ráðherrans hafi ekki verið í samræmi við lög.
„Nærtækt er þó að ætla að þeir aðilar sem orðið hafa fyrir tjóni vegna ákvörðunarinnar, svo sem leyfishafinn, Hvalur hf., og starfsfólk hans, kunni að eiga skaðabótarétt á hendur íslenska ríkinu vegna þessa. Að leysa úr því verður þó að vera verkefni dómstóla,“ segir lögmannsstofan Lex í minnisblaðinu fyrir Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi.
