„Þetta breytir öllu fyrir okkur,“ segir Hrafnhildur Árnadóttir sem ásamt eiginmanni sínum Sigurði Steinari Ásgeirssyni og fyrirtæki þeirra Frostþurrkun ehf. fékk í byrjun júní 17,7 milljóna króna styrk úr Matvælasjóði fyrir verkefnið Verðmætaaukning hliðarafurða laxa úr landeldi.
Aðrir þátttakendur í verkefninu eru Matís og Orkídea. Þá leggur landeldisfyrirtækið First Water til hráefni.
„Við erum aðallega að hugsa um að grípa hliðarafurðirnar, eins og innyflin, lifrina, hrognin og kanna hvað er nýtanlegt,“ segir Hrafnhildur.
Ætlunin sé að frostþurrka það sem innihaldi eftirsótt næringarefni sem nýta megi í ýmsar vörur. „Það er svo mikið magn sem fellur til og þetta snýst eiginlega um að reyna að takmarka sóunina,“ segir Hrafnhildur.
Taka verkefnið lengra
Úr hráefninu sem er frostþurrkað er gert duft. Það segir Hrafnhildur meðal annars notað í fæðubótarefni. „Þá eru það næringarefni sem við erum að horfa til, eins og prótein og náttúruleg vítamín og steinefni og slíkt,“ segir hún.
Úthlutunin að þessu sinni er framhaldsstyrkur ofan á styrk sem fékkst í fyrra og gerði Hrafnhildi og Sigurði kleift að ýta verkefninu af stað.
„Við erum búin að prófa afurðirnar upp að vissu marki en erum núna að fara í framhaldsverkefni þar sem við erum að næringarefnagreina og taka þetta lengra með Matís og Orkídeu,“ segir Hrafnhildur.
Orkídea er samstarfsverkefni um nýsköpun á vegum Landsvirkjunar og er ætlað að stuðla að þróun orkutengdrar matvælaframleiðslu og hringrásarhagkerfis á Suðurlandi.
Jarðarber og sæbjúgu
Frostþurrkun segir Hrafnhildur vera mjög hentuga aðferð til að grípa hliðarafurðir og vannýtt hráefni. Til þessa hafi þau Sigurður meðal annars verið að frostþurrka þorskahrogn og sæbjúgu og einnig afurðir frá innflutningsaðilum grænmetis og ávaxta, til að mynda jarðarber, banana, spínat og bláber.
„Þetta er svo flottur farvegur fyrir alls konar svona og til að búa til verðmæti úr einhverju sem hefði annars verið hent,“ segir Hrafnhildur.
Frostþurrkun ehf. var stofnuð 2021. „Við erum í raun bara á okkar fyrstu metrum. Planið er að stækka fyrirtækið og fá inn fjárfesta og gera þetta í stórum skala sem útflutningsafurðir,“ segir Hrafnhildur. Eftirspurnin sé töluverð.
„Við höfum verið í samtali við það sem kallast contract manufacturers sem eru að framleiða fæðubótarefni fyrir söluaðila. Þetta er svona miðstýrð framleiðslueining fyrir alls konar framleiðendur og þeir eru alltaf að leita að hráefnum.“
Áhugi á betri nýtingu
Hrafnhildur segir bakgrunn þeirra hjóna í raun ekki tengjast því sem þau séu að fást við í frostþurrkunarverkefninu. Bæði hafi þau verið að vinna í Reykjavík áður en þau fluttust til Þorlákshafnar, hún hafi bakgrunn í fjármálafyrirtæki og hann sé lögfræðingur.
„Í rauninni spratt þetta bara af því að við höfðum áhuga á matarsóun og nýtingu og fórum að skoða aðferðir til þess hvernig væri hægt að gera þetta á stórum skala. Þá er frostþurrkun í raun besta leiðin og við áttuðum okkur á því að það væri ekkert fyrirtæki á Íslandi sem væri að fókusera á sóun eða nýtingu hliðarafurða á stórum skala,“ segir Hrafnhildur.
Mikil sóun í laxeldinu
Ört vaxandi laxeldisiðnaður hérlendis skapar grundvöll fyrir starfsemi eins og þeirri sem Frostþurrkun stefnir að. Hrafnhildur segir miklu hráefni í laxaiðnaði sóað.
„Það er talað um að allt að tíu prósent af heildaraflanum sé hent eða nýtt í fæði fyrir eldisfiska eða eitthvað slíkt – en sé mikið til bara sóað. Eitthvað af hráefni er selt utan á slikk og þar eru síðan búin til verðmæti út afurðunum. Verðmætasköpunin á sér þá stað að mestu leyti erlendis en ekki hér heima,“ bendir Hrafnhildur á.
Tækifæri séu því til að gera það sem til falli verðmætara en nú er.
„Við erum að horfa á að breyta þessu, að gera meiri verðmæti úr frumhráefninu hér á Íslandi en ekki bara selja þau ódýrt úr landi,“ segir Hrafnhildur og tekur fram að þetta eigi við um margar greinar, ekki aðeins fiskeldið.
Óplægður akur tækifæra
Hrafnhildur segir mikið af hliðarafurðum falla til eiginlega í öllum greinum matvælaframleiðslu hér á landi. „Það er lítið um að það sé nýtt, að minnsta kosti á stærri skala, þótt það sé einn og einn sem er að búa eitthvað til. Við erum að reyna að búa til farveg fyrir svona hráefni,“ segir hún. Vel megi áframnýta þessi hráefni hér heima.
„Til dæmis með því að búa til verðmæt fæðubótarefni eða nota í áframhaldandi vinnslu í matvælaframleiðslu. Það geta verið íblöndunarefni eða hráefni sem bætt er við önnur matvæli. Þetta er rosalega óplægður akur það eru svo mörg tækifæri,“ segir Hrafnhildur.
Ekki hægt án styrkja
Nú hafa þau hjónin hálft annað ár til að vinna það verkefni sem styrkurinn frá Matvælasjóði er ætlaður til. Hrafnhildur segir þau virkilega ánægð með úthlutunina. „Maður fer ekki áfram í svona verkefni nema hafa styrki til þess - án þess að hafa fjárhagslega burði til þess. Við erum svo lítið fyrirtæki og við höfum ekki styrkinn til að fara áfram í svona áhættusamverkefni sem við vitum ekki hvernig endar,“ segir Hrafnhildur og minnir á að frostþurrkun sé ekki ódýr aðferð.
„Frostþurrkun er orkufrek og er því frekar dýr en varan sem kemur út úr henni er hágæða vara. Þetta er besta aðferðin til þess að vernda innihaldsefnin, lífvirk efni og næringarefni, vítamín og steinefni.“
„Þetta breytir öllu fyrir okkur,“ segir Hrafnhildur Árnadóttir sem ásamt eiginmanni sínum Sigurði Steinari Ásgeirssyni og fyrirtæki þeirra Frostþurrkun ehf. fékk í byrjun júní 17,7 milljóna króna styrk úr Matvælasjóði fyrir verkefnið Verðmætaaukning hliðarafurða laxa úr landeldi.
Aðrir þátttakendur í verkefninu eru Matís og Orkídea. Þá leggur landeldisfyrirtækið First Water til hráefni.
„Við erum aðallega að hugsa um að grípa hliðarafurðirnar, eins og innyflin, lifrina, hrognin og kanna hvað er nýtanlegt,“ segir Hrafnhildur.
Ætlunin sé að frostþurrka það sem innihaldi eftirsótt næringarefni sem nýta megi í ýmsar vörur. „Það er svo mikið magn sem fellur til og þetta snýst eiginlega um að reyna að takmarka sóunina,“ segir Hrafnhildur.
Taka verkefnið lengra
Úr hráefninu sem er frostþurrkað er gert duft. Það segir Hrafnhildur meðal annars notað í fæðubótarefni. „Þá eru það næringarefni sem við erum að horfa til, eins og prótein og náttúruleg vítamín og steinefni og slíkt,“ segir hún.
Úthlutunin að þessu sinni er framhaldsstyrkur ofan á styrk sem fékkst í fyrra og gerði Hrafnhildi og Sigurði kleift að ýta verkefninu af stað.
„Við erum búin að prófa afurðirnar upp að vissu marki en erum núna að fara í framhaldsverkefni þar sem við erum að næringarefnagreina og taka þetta lengra með Matís og Orkídeu,“ segir Hrafnhildur.
Orkídea er samstarfsverkefni um nýsköpun á vegum Landsvirkjunar og er ætlað að stuðla að þróun orkutengdrar matvælaframleiðslu og hringrásarhagkerfis á Suðurlandi.
Jarðarber og sæbjúgu
Frostþurrkun segir Hrafnhildur vera mjög hentuga aðferð til að grípa hliðarafurðir og vannýtt hráefni. Til þessa hafi þau Sigurður meðal annars verið að frostþurrka þorskahrogn og sæbjúgu og einnig afurðir frá innflutningsaðilum grænmetis og ávaxta, til að mynda jarðarber, banana, spínat og bláber.
„Þetta er svo flottur farvegur fyrir alls konar svona og til að búa til verðmæti úr einhverju sem hefði annars verið hent,“ segir Hrafnhildur.
Frostþurrkun ehf. var stofnuð 2021. „Við erum í raun bara á okkar fyrstu metrum. Planið er að stækka fyrirtækið og fá inn fjárfesta og gera þetta í stórum skala sem útflutningsafurðir,“ segir Hrafnhildur. Eftirspurnin sé töluverð.
„Við höfum verið í samtali við það sem kallast contract manufacturers sem eru að framleiða fæðubótarefni fyrir söluaðila. Þetta er svona miðstýrð framleiðslueining fyrir alls konar framleiðendur og þeir eru alltaf að leita að hráefnum.“
Áhugi á betri nýtingu
Hrafnhildur segir bakgrunn þeirra hjóna í raun ekki tengjast því sem þau séu að fást við í frostþurrkunarverkefninu. Bæði hafi þau verið að vinna í Reykjavík áður en þau fluttust til Þorlákshafnar, hún hafi bakgrunn í fjármálafyrirtæki og hann sé lögfræðingur.
„Í rauninni spratt þetta bara af því að við höfðum áhuga á matarsóun og nýtingu og fórum að skoða aðferðir til þess hvernig væri hægt að gera þetta á stórum skala. Þá er frostþurrkun í raun besta leiðin og við áttuðum okkur á því að það væri ekkert fyrirtæki á Íslandi sem væri að fókusera á sóun eða nýtingu hliðarafurða á stórum skala,“ segir Hrafnhildur.
Mikil sóun í laxeldinu
Ört vaxandi laxeldisiðnaður hérlendis skapar grundvöll fyrir starfsemi eins og þeirri sem Frostþurrkun stefnir að. Hrafnhildur segir miklu hráefni í laxaiðnaði sóað.
„Það er talað um að allt að tíu prósent af heildaraflanum sé hent eða nýtt í fæði fyrir eldisfiska eða eitthvað slíkt – en sé mikið til bara sóað. Eitthvað af hráefni er selt utan á slikk og þar eru síðan búin til verðmæti út afurðunum. Verðmætasköpunin á sér þá stað að mestu leyti erlendis en ekki hér heima,“ bendir Hrafnhildur á.
Tækifæri séu því til að gera það sem til falli verðmætara en nú er.
„Við erum að horfa á að breyta þessu, að gera meiri verðmæti úr frumhráefninu hér á Íslandi en ekki bara selja þau ódýrt úr landi,“ segir Hrafnhildur og tekur fram að þetta eigi við um margar greinar, ekki aðeins fiskeldið.
Óplægður akur tækifæra
Hrafnhildur segir mikið af hliðarafurðum falla til eiginlega í öllum greinum matvælaframleiðslu hér á landi. „Það er lítið um að það sé nýtt, að minnsta kosti á stærri skala, þótt það sé einn og einn sem er að búa eitthvað til. Við erum að reyna að búa til farveg fyrir svona hráefni,“ segir hún. Vel megi áframnýta þessi hráefni hér heima.
„Til dæmis með því að búa til verðmæt fæðubótarefni eða nota í áframhaldandi vinnslu í matvælaframleiðslu. Það geta verið íblöndunarefni eða hráefni sem bætt er við önnur matvæli. Þetta er rosalega óplægður akur það eru svo mörg tækifæri,“ segir Hrafnhildur.
Ekki hægt án styrkja
Nú hafa þau hjónin hálft annað ár til að vinna það verkefni sem styrkurinn frá Matvælasjóði er ætlaður til. Hrafnhildur segir þau virkilega ánægð með úthlutunina. „Maður fer ekki áfram í svona verkefni nema hafa styrki til þess - án þess að hafa fjárhagslega burði til þess. Við erum svo lítið fyrirtæki og við höfum ekki styrkinn til að fara áfram í svona áhættusamverkefni sem við vitum ekki hvernig endar,“ segir Hrafnhildur og minnir á að frostþurrkun sé ekki ódýr aðferð.
„Frostþurrkun er orkufrek og er því frekar dýr en varan sem kemur út úr henni er hágæða vara. Þetta er besta aðferðin til þess að vernda innihaldsefnin, lífvirk efni og næringarefni, vítamín og steinefni.“
