Þorsteinn Má Baldvinsson, forstjóri Samherja, segir í samtali við Viðskiptablaðið í morgun óhjákvæmilegt sé að fiskvinnsla færist að hluta úr landi og að fjárfesting í greininni minnki. Verið sé að búa til allt annað rekstrarumhverfi á Íslandi en þekkist hjá þeim þjóðum sem við berum okkur saman við og eigum í samkeppni við.

Þorsteinn Már Baldvinsson, forstjóri Samherja, segir í viðtalinu ljóst að ríkisstjórnin stefni ekki að aukinni verðmætasköpun í íslensk um sjávarútvegi. „Íslenskur sjávarútvegur mun ekki líta eins út eftir eitt ár og hann gerir í dag.“ Því miður sé algengt að sjávarútvegurinn sem heild sé persónugerður í nokkrum útgerðarmönnum en um leið gleymist hve mikill fjöldi starfi við útgerð og tengda starfsemi. Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra og Daði Már Kristófersson, fjármála- og efnahagsráðherra, kynntu í gær frumvarp sem felur í sér töluverða hækkun veiðigjalda, eða „leiðréttingu veiðigjalda“ eins og atvinnuvegaráðherra kallaði áformin. Í sameiginlegri tilkynningu ráðuneytanna kom fram að við vinnu við endurskoðun á veiðigjöldum hafi niðurstaðan verið sú að núverandi aðferð endurspegli ekki raunverulegt aflaverðmæti nytjastofna. Ekki sé um að ræða breytingar á því fiskveiðistjórnunarkerfi sem verið hefur við lýði á Íslandsmiðum undanfarna áratugi, heldur þarfa leiðréttingu. Við gerð frumvarpsins hafi komið í ljós að fiskverð í reiknistofni hafi verið vanmetinn. Stærstur hluti viðskipta með veiddan fisk fari frá útgerð til vinnslu sem sé í eigu sömu aðila og því sé um bein viðskipti að ræða. Verðmyndun þessara viðskipta hafi ekki verið í samræmi við verðmyndun á mörkuðum.

„Til þess að bregðast við þessu ójafnvægi verður lögum um veiðigjöld breytt á þann veg að reiknistofn fyrir þorsk og ýsu mun miðast við verð á fisk mörkuðum innanlands. Fyrir uppsjávartegundirnar síld, kolmunna og makríl verður miðað við markaðsverð í Noregi yfir íslensk veiðitímabil,“ segir í tilkynningu. Þorsteinn Már kveðst lítið skilja í orðum atvinnuvega ráðherra og fjármálaráðherra um meinta leiðréttingu veiðigjalda. „Að bera verð á uppsjávarfiski sem veiðist við strendur Íslands saman við verð í Noregi, þar sem rekstrarumhverfið er allt annað, er mjög sérstakt.“

Mun meira en þriðjungur hagnaðar til ríkis

Í tilkynningu ráðuneytanna kom fram að engin breyting yrði á útreikningi veiðigjalds og útgerðin myndi áfram halda 67% af hagnaði veiðanna en greiðir 33% af hagnaðinum fyrir afnot af auðlindinni. „Miðað við ofangreinda leiðréttingu má áætla að leiðrétt veiðigjöld skili allt að 10 milljörðum kr. í ríkissjóð til viðbótar við þá 10,2 milljarða sem nú þegar eru greiddir. Við gerð frumvarpsins var tekið sérstakt tillit til smærri og meðalstórra útgerða með hærra frítekjumarki.“ Þorsteinn undrast fullyrðingar ráðherranna um að þriðjungur af hagnaði veiðanna fari til ríkisins og restin til útgerðanna. Í því samhengi bendir hann á að ríkisstjórnin ætli ekki einungis að hækka veiðigjöld heldur einnig kolefnisgjald. „Það er enginn innbyggður hvati fyrir fyrirtækin til að grípa til aðgerða til að minnka kolefnissporið og vinna sér þannig inn rétt til að greiða lægra kolefnisgjald. Þetta er því ekkert annað en hreinn skattur sem ríkisstjórnin stefnir á að margfalda.“

Þar að auki greiði útgerðir hér á landi aflagjald, sem þekkist hvergi annars staðar meðal fiskveiðiþjóða. „Í raun er því verið að búa til allt annað rekstrarumhverfi á Íslandi en þekkist hjá þeim þjóðum sem við berum okkur saman við og eigum í samkeppni við.“ Á sama tíma sé íslensk útgerð og fiskvinnsla að greiða hærri laun en aðrar þjóðir, auk þess sem vinnulöggjöfin leiði af sér hærri kostnað en í nágrannalöndum. „Ríkið fær einnig til sín ríflegar tekjur frá útgerðinni í gegnum fyrrgreind gjöld og skatta af launum starfsfólks í sjávarútvegi, auk veiðigjaldanna. Það er því mun meira en þriðjungur hagnaðar útgerðanna sem endar í ríkiskassanum.“

Vinnslan færist að hluta úr landi

Þorsteinn Már bendir á að það krefjist gríðarlegrar fjárfestingar að stunda mjög tæknilega þróaðar veiðar og vinnslu. Það sé aftur á móti aldrei talað um það hjá ríkisstjórninni. „Vel útbúin skip eru mjög dýr sem og tæknivædd fiskvinnsla. Það gleymist oft að sjávarútvegurinn hefur fjárfest mjög mikið, öllum til góðs, og þannig skapað verðmæt heilsársstörf. Afleiddar greinar hafa sömuleiðis notið mjög góðs af þessum fjárfestingum.“ Þessi mikla hækkun veiðigjalda leiði óhjákvæmilega til þess að fjárfesting í greininni minnkar. Hann hafi að sama skapi ekki orðið var við að orðið fiskverkunarfólk sé til í orðabók ríkisstjórnarinnar. „Það er stefnt mjög ákveðið að því að færa vinnsluna úr landi, það er ljóst. Það er mjög stutt yfir hafið.“