„Þetta var skrítin vertíð,“ segir Kristgeir Arnar Ólafsson, skipstjóri á Kap VE, sem lauk vetrarvertíðinni 7. maí og er nú kominn í stopp fram á haust.
Kristgeir segir ekki alla hafa verið svo heppna að hitta vel á fisk á vertíðinni núna.
„Þorskurinn mætti einfaldlega ekki í enda febrúar eins og hann er vanur að gera með aðgæsluveiði hjá öllum. Það var til dæmis enginn fiskur fyrir austan Eyjar þar sem ég hef verið vanur að vera allar þessar sjö vertíðir sem ég hef verið í Eyjum,“ segir Kristgeir.
Þess vegna hafi allt verið veitt vestan við Eyjar að þessu sinni. Því hafi hann aldrei sjálfur lent í þótt aðrir segi slíkt hafa komið fyrir áður. Aðgæsluveiði er þegar svo mikill fiskur er að menn verða að vera á varðbergi gagnvart því að taka ekki of mikið í einu.
Kristgeir segir að til dæmis hafi ekki verið góð vertíð hjá netabátunum í Faxaflóanum. „Faxaflóinn var ekkert að gefa eins og hann er vanur að gefa, ekki fyrir netabátana að minnsta kosti. Eyjarnar eru alveg einstakar, þær gefa yfirleitt mjög vel. Það var bara meiri veiði vestan við eyjarnar en austan við,“ segir hann.
Hörkutúr með ljósmyndara
Skýringuna á þessari stöðu segir Kristgeir einfaldlega að loðnan lét ekki sjá sig. Spurður hvort menn hafi áhyggjur af því að loðnan skili sér ekki á endanum segir Kristgeir að þótt loðnan sé vissulega aðal fæðutegundin fyrir þorskinn þá hafi menn áður farið í gegnum vertíðir með loðnubresti. Vonandi lagist þetta aftur eins og áður.
„Og það er ekkert lítið sem hvölum hefur fjölgað hér við landið. Það er alveg ótrúlega mikið magn sem hvalurinn étur í samkeppni við okkur,“ bendir Kristgeir á sem er með svar á takteinum spurður um lausn á þessu máli. „Við eigum bara að veiða hvali.“
Myndirnar úr Kap sem fylgja með þessari grein frá Kap voru teknar í byrjun apríl af Óskari P. Friðrikssyni sem fór einn tólf tíma róður með áhöfninni. „Það er alltaf gaman að fá ljósmyndara um borð, hann býr til minningarnar. Við vorum á Klöppinni, sem er tuttugu mílur suðvestur af Eyjum. Mig minnir að við höfum verið með 40-50 tonn. Þetta var hörkutúr,“ rifjar Kristgeir upp.
Kap er gamalt uppsjávarskip og er smíðaður 1967. „Það átti að fara að smíða nýtt skip í staðinn fyrir Kap en það er búið að henda því af borðinu,“ segir Kristgeir. Báturinn sé barn síns tíma og ekki eins gott sjóskip og fjarri því búinn eins miklum þægindum og nýju skipin. „Það mundi enginn sakna hans þótt hann færi í pottinn þessi bátur.“
Með klárasta vélstjórann
Skipið er reyndar einu ári yngri en Kristgeir sjálfur. „Það er rétt en ég er ungur og hann er gamall. En á meðan Steini vélstjóri er um borð þá tórir hann alveg. Steini meistari sér um halda þessu gangandi,“ undirstrikar skipstjórinn.
Umræddur Steini er Sigursteinn J. Pálsson vélstjóri. Venjan er yfirleitt sú hjá Vinnslustöðinni, sem gerir Kap út, að starfsfólk hættir þegar það er orðið sjötíu ára en Sigursteinn sem verður 74 ára síðar á þessu ári stendur enn vaktina.
Sjálfur baðst Sigursteinn undan viðtali en Kristgeir skipstjóri hrósar happi yfir að halda svo þrautreyndum vélstjóra. Skortur sé á vélstjórum og þegar komi að svo gömlum báti eins og Kap hafi vélstjórar sem séu að útskrifast í dag engan áhuga.
„Steini sem verður 74 ára gamall í haust en vinnur eins og hann sé bara 55-60 ára. Hann er með ranga kennitölu sko. Þessi maður er alveg ótrúlegur og einstakur. Þetta er sá klárasti vélstjóri sem ég hef nokkurn tíma unnið með. Hann leysir allt. Þetta er maður kominn á þennan aldur og tölvurnar eru ekkert að vefjast fyrir honum,“ segir Kristgeir ánægður með að hafa Steina. „Er á meðan er en það kemur náttúrlega að því að hann fer í land.“
Helmingurinn Pólverjar
Áhöfnin á Kap telur þrettán manns. „Við erum eiginlega til helminga með Íslendinga á móti Pólverjum,“ segir Kristgeir. Tveir Pólverjanna búi hér á Íslandi en hinir komi til Íslands 3. janúar og fari svo heim í maí þegar vertíðin er búin.
„Þeir skreppa kannski heim í eina viku á vertíðinni,“ segir Kristgeir um pólsku skipverjana sem láti vel af vistinni hér. Hann ber þeim vel söguna eins og öðrum úr áhöfn sinni. „Þetta eru allt hörkuduglegir menn.“
Sjálfur byrjaði Kristgeir sinn sjómannsferil annan í hvítasunnu árið 1980.
Forfallinn sjómaður
„Ég byrjaði daginn eftir fermingardaginn minn. Pabbi sagðist ætla að uppfylla fyrir mig eina ósk ef hann gæti og ég sagðist vilja fara á sjóinn. Hann var ekkert hrifinn af því en réði mig sem háseta yfir sumarið,“ rekur Kristgeir upphafið.
Faðir Kristgeirs, Kristinn Arnberg, var útgerðarmaður og skipstjóri á Gullfaxa SH 125, sem gerður var út frá heimabæ þeirra, Grundarfirði.
„Þetta var á netum. Það var mjög kalt og ég fór inn í brú til að fá hita hjá pabba. Hann rak mig öfugan út,“ rifjar Kristgeir upp og hlær. „Hann sagði að ég væri á sömu launum og aðrir um borð og ég skyldi bara gjöra svo vel að vinna.“
Spurður hvort við þetta hafi ekki runnið tvær grímur á fermingardrenginn segir Kristgeir svo alls ekki hafa verið. „Þarna hélt hann pabbi að hann væri búinn að koma því þannig fyrir að ég færi ekkert á sjó aftur en þetta virkaði bara öfugt á mig. Ég hef alltaf verið ofboðslega áhugasamur um þetta og var bara forfallinn.“
Hálfdrættingur á hálfum hlut
Kristgeir var síðan yfir sumarið á Gullfaxa. „Um haustið fluttum við til Grindavíkur. Ég tók ekki níunda bekkinn sem var þá heldur fór bara beint á sjóinn og er eiginlega búinn að vera þar síðan. Eina skiptið sem ég var ekki úti á sjó var þegar ég fór í Stýrimannaskólann,“ segir Kristgeir sem útskrifaðist þaðan 1993 árið sem hann varð 27 ára.
Áður en hann var skipstjóri segist Kristgeir hafa prófað öll störf til sjós nema stöðu vélstjóra. „Ég og vélar eigum enga samleið,“ segir hann eins og það mál sé fullreynt.
Í Grindavík byrjaði Kristgeir á Geirfugli GK. „Þar réðum við okkur tveir vinirnir, Viðar Örn Sigmarsson og ég, á hálfan hlut hvor og vorum því saman með einn hlut. Hann vildi ekki taka okkur öðruvísi um borð,“ segir Kristgeir. Þetta hafi í raun verið sanngjarnt. „Við vorum aðeins hálfdrættingar á við aðra menn.“
Með frábærum mönnum á Rifi
Síðan kveðst Kristgeir hafa flakkað milli báta í Grindavík. „Ég hef verið mjög mikið hjá Vísi í Grindavík. Eftir það fór ég vestur á Snæfellsnes og var mikið á Tjöldunum á Rifi hjá bræðrunum Guðmundi og Hjálmari Kristjánssonum, alveg frábærum mönnum,“ segir Kristgeir. Hann fór síðan aftur til Grindavíkur og var skipstjóri á Valdimari GK. Nú er hann á áttunda árinu í Eyjum.
„Mér líkar afskaplega vel í Eyjum,“ segir Kristgeir, sem fæddur er árið 1966 og kveðst aðeins farinn að eldast og sé því ánægður með vinnutímann eins og hann er hjá Kap. „Ég er að vinna fram í maí og er svo í pásu til septemberloka. Vinn í október og nóvember og er í fríi í desember,“ lýsir Kristgeir vinnutaktinum hjá sér. Það er því mikill frítími sem hann segist nýta í margt skemmtilegt.
Pink Floyd aðdáandi númer eitt
„Ég ferðast mikið, aðallega á tónleika,“ segir Kristgeir. Mest sé hann í rokkinu og þar sé Pink Floyd sé í sérstöku uppáhaldi. „Ég held að ég sé Pink Floyd aðdáandi númer eitt. En það eru allir það reyndar. En svo hef ég líka rosalega gaman af því að fara á Rammstein tónleika.
Kristgeir hlustar ekki bara á gömlu Pink Floyd plöturnar heldur fylgist líka vel með því hvað meðlimir hljómsveitarinnar eru að fást við í útgáfumálum. Hann nefnir að David Gilmour gítarleikari hafi gefið út nýja plötu í fyrra. „Ég fór á tónleika með honum í Albert Hall í London. Þessi plata er einfaldlega stórkostleg. Og nú er hann í stúdíói að taka upp aðra plötu, 79 ára gamall.“
Eiginkona Kristgeirs er Erna Pálmey Einarsdóttir. „Hún er mjög dugleg að koma með og hefur gaman af þessu en er samt ekki með eins mikinn áhuga á þessu og ég. Synir mínir hafa líka mjög gaman af því að koma með á tónleika,“ segir Kristgeir.
Synirnir feta sömu leið
Talandi um synina þá hafa þeir fylgt í kjölfar föður síns út á sjó. „Einar er útskrifaður úr Stýrimannaskólanum og er yfirstýrimaður á Björginni hjá Samherja. Og Arnar Ingi, yngri sonur minn, er að útskrifast núna úr skólanum. Hann hefur verið mikið með mér úti á sjó,“ segir Kristgeir. Sjómennskan virðist því bæði ættgeng og sennilega bráðsmitandi líka.
„Ég var alls ekki að beina þessu að þeim. Þeir áttu bara að gera það sem þá langaði að gera. Þeir voru báðir í kringum sjö ára þegar ég tók þá með mér í vikutúra á sjó og leyfði þeim að kynnast þessu og leika sér um borð. Ég þurfti að draga þá inn af dekkinu til að fara að sofa,“ segir Kristgeir.
Meira en útgerðin þolir
Breytingar á því hvernig veiðigjald er reiknað mun sem kunnugt er leiða til mikillar hækkunar.
„Þetta er miklu meira heldur en útgerðin getur gert yfirhöfuð,“ segir Kristgeir spurður um hækkunina.
„Þetta mun bitna á öllu sem er í kringum útgerðirnar. Þú ert ekki að fara að sjá neina nýsmíði á næstunni og ekki að fara að sjá tæknifyrirtækin þróast. Það verður bara sett í bremsu. Þetta er allt of mikið högg á sjávarútveginn,“ segir Kristgeir sem kveðst sjá fyrir sér að fiskvinnslurnar hér stöðvist.
„Þetta er ekki gott,“ segir Kristgeir sem kveður menn uggandi yfir stöðunni. „Ég held að ríkisstjórnin megi alveg taka samtalið við útgerðina líka.“
Varðandi breytingar sem gerðar hafa verið á strandveiðikerfinu þar sem tryggja á öllum þar 48 daga í veiði segist Kristgeir einfaldlega ekki vita hvernig það eigi að virka. „Ég er ekki að sjá hvernig þetta er hægt. Það er ekki hægt að auka kvótann, en samt á að leyfa frjálsar veiðar í 48 daga. Ég er bara ekki alveg með þessa reikniformúlu í höfðinu. En þetta kemur bara í ljós,“ segir hann.
Óhugnanlegt atvik á síldveiðum
Spurður hvort hann hafi lent í tvísýnu til sjós segir Kristgeir tvö atvik koma upp í hugann.
„Í fyrra skiptið var ég á Fjölni á síld fyrir austan land. Í gamla daga voru stíur í lestinni sem voru hólfaðar niður með fjölum. Það var verið að dæla í bak og það gáfu sig fjalir og allur fiskurinn fór yfir í stjór og báturinn lagðist á hliðina. Við vorum enn þá með óhemju magn af síld í nótinni. Þetta leit ekki vel út,“ segir Kristgeir. Báturinn hafi lagst á hliðina þeim megin sem nótin var.
„Það var undiralda og nótin var alltaf að koma með meira af síld um borð svo hann lagðist alltaf meira og meira. Skipstjórinn kallaði á aðstoð. Við náðum að skera pokann af nótinni og losuðum okkur þannig við pokann og lokuðum lestinni,“ segir Kristgeir. Skipstjórinn byrjaði að keyra bátinn upp.
„Báturinn rétti sig aldrei af og hann sagði okkur að gera okkur klára til að skjóta út báti þegar hann segði til,“ heldur Kristgeir áfram lýsingunni. „En Fjölnir fór ekki alveg heldur var bara áfram í þessum sama halla. Okkur var síðan fylgt í land. En þetta var óhugnanlegt, maður gat farið út fyrir rekkverkið og staðið á bakborðshliðinni.“
Vindmælirinn sýndi 98 hnúta
Næsta atvik sem Kristgeir rifjar upp gerðist þegar hann var skipstjóri á Tjaldinum í mars 1997 eða 1998. Sögusviðið er á Reykjaneshryggnum rétt utan við 200 mílna lögsöguna. Þar var sextán manna áhöfn á Tjaldi að kanna hvort hægt væri að fá grálúðu á þessum tíma.
„Það kom hreinlega fellibylur upp að landinu. Það var verkfall að skella á hjá sjómönnum. Það hafði verið spáð stormi sem breyttist í að verða miklu meira en það, þetta var algjört aftakaveður, vindmælirinn sýndi 98 hnúta,“ segir Kristgeir. Veðrið stóð í tvo eða þrjá sólarhringa.
„Ölduhæðin var svo svakaleg að ég hef hvorki fyrr né síðar sé annað eins. Við komust aldrei upp á ölduna heldur fórum inn í gegnum toppinn á henni, hún brotnaði bara yfir bakkann,“ segir Kristgeir. Landhelgisgæslan hafi haft samband og farið fram á að fá að heyra í þeim á klukkutíma fresti.
Hágrátandi í talstöðina
„Þú ert ekkert að fara að sigla heim í svona veðri og það var ekkert annað að gera en að keyra upp í ölduna og halda sjó. Ég man að Elín Hirst tók viðtal við mig og hafði miklar áhyggjur af því að við kæmust ekki í land áður en verkfallið skylli á. Mér fannst það svolítið fyndið að hún var alltaf að spyrja um verkfallið,“ segir Kristgeir.
Á svipuðum slóðum hafi verið gríðarstór, erlendur verksmiðjutogari á höttunum eftir karfa. „Þeim leist ekkert á blikuna og hágrétu í talstöðina, þeir héldu að þeir væru bara að fara,“ segir Kristgeir sem kveður stemninguna þó hafa verið aðra um borð í Tjaldi. „Menn voru alveg pollrólegir en illa sofnir enda sváfu menn ekkert í þessum látum. Þessi túr var einfaldlega viðbjóður.“
En nú er sumarið fram undan hjá Kristgeiri og áhöfn hans.
„Núna erum við að fara að leika okkur til 20. september,“ segir Kristgeir. Sumir úr áhöfninni fari reyndar í sumar yfir á Sighvat Bjarnason VE á makríl. „Pólverjarnir eru mjög hrifnir af því að fara bara heim til sín og koma svo aftur í september. Menn tvístrast hingað og þangað og svo komum við allir saman aftur í haust.“
