Það er sjónarmið Árna Sverrissonar, formanns Félags skipstjórnar manna, að sömu reglur eigi að gilda um strandveiðar eins og aðrar veiðar. Því fari þó fjarri eins og nú hátti til og enn síður ef stefna nýrrar ríkisstjórnar, um að tryggja strandveiðimönnum 48 daga til veiða óháð heildarafla, verður að veruleika.
„Stefna ríkisstjórnarinnar leiðir til þess að veiði strandveiðibáta fer úr 10-12 þúsund tonnum í líklega öðrum hvorum megin við 20 þúsund tonn. Bátunum mun fjölga í kerfinu verði ólympískar óheftar veiðar leyfðar. Á síðasta ári stunduðu 756 bátar strandveiðar og að óbreyttu bætast við einhverjir af þeim 200 bátum sem ekki verða gerðir út á grásleppu eftir kvótasetningu hennar,“ segir Árni í samtali við Fiskifréttir.
Meðalverð á handfærafiski lægra
Hann segir fullyrðingar talsmanna strandveiðisjómanna um að hærra verð fáist fyrir þorsk sem veiddur er á handfæri en í önnur veiðarfæri stangast á við veruleikann. „Árið 2020 var meðalverð þorsks af strandveiðibátum á fiskmörkuðum á tímabilinu maí til júlí 273 kr./kg en meðalverð á fiskmörkuðum á þorski veiddum í botnvörpu var 329 kr./kg. Meðalverð þorsks sem veiddur var í botnvörpu var með öðrum orðum rúmum 56 kr. hærra. Fyrir sama tímabil 2024 var meðalverð á fiskmörkuðum 52 kr. hærra á þorski sem veiddur var í botntroll. Lágmarksverð á þorski sem ekki er seldur á fiskmörkuðum er ákvarðað í úrskurðarnefnd, þar er m.a. miðað við þriggja mánaða vegið meðalverð á fiskmörkuðum. Þorskur sem veiddur er af strandveiðibátum hefur þannig áhrif til lækkunar á fiskverði til sjómanna á aflamarksskipum.
„Í mínum huga er málið einfalt - við eigum að veiða fisk inn með sem hagkvæmustum hætti og gera sem mest verðmæti úr honum. Þannig fær þjóðin mest út úr nýtingu auðlindarinnar, í formi hafnargjalda, útsvars, tekjuskatta og veiðagjalda.“
40% afsláttur á veiðigjöldum
Árni segir aðra staðreynd þá að þegar flett sé í gegnum ársreikninga lögaðila í strandveiðum komi í ljós að flest fyrirtækin greiði engan tekjuskatt, fæst skili hagnaði, launahlutfallið í rekstrinum er einungis í kringum 15% en á aflamarksskipum í kringum 34-38%, eitthvað sé bogið við það. „Það er staðreynd að skatttekjur ríkis og sveitarfélaga af launum og rekstri strandveiðibáta eru mun lægri en skipum í aflamarkskerfunum. Önnur mismunun sem blasir við milli útgerðarforma eru veiðigjöldin. Veiðigjöld af þorski í aflamarkskerfunum tveimur eru núna 26,66 kr/kg. Afsláttur er 40% af veiðigjaldi upp að 8,5 milljónum kr. þannig að allir strandveiðimenn greiða einung is um 16 kr./kg í veiðigjald af þorski.“
Skerðing og aukning
„Það er órökrétt að fyrirtæki í aflamarkskerfunum þurfi að leggja skipum vegna minni aflaheimilda og jafnvel segja upp fólki og leggja niður fyrirtæki vegna niðurskurðar á aflaheimildum á sama tíma og strandveiðibátum fjölgar vegna aukinna aflaheimilda inn í kerfið. Dæmi eru um að eigendur aflamarksfyrirtækja hætti rekstri, selji fyrirtæki sín og aflahlutdeildir og hefji útgerð að nýju í strandveiðikerfinu. Þar kostar kvótinn ekki neitt. Það er staðreynd að verið er að smíða núna nýja báta inn í strandveiðikerfið, sem hver og einn kostar 40-50 milljónir kr.“
Fyrir fimm árum voru veiði heimildir í þorski 270 þúsund tonn. Núna eru þær 211 þúsund tonn og hafa dregist saman um 22% á fimm árum. „Á sama tíma jukust veiðiheimildir til strandveiða úr 10 þúsund tonnum í 12.665 tonn, eða um 23,2%.“
Potti deilt niður á báta
„Hugmynd sem rædd hefur verið, snýst um að pottinum til strandveiða, hvort sem það eru 10.000 eða 12.000 tonn, verði deilt jafnt niður á alla báta sem eru skráðir á strandveiðar. Ef potturinn er 10.000 tonn og bátarnir 750 kæmu 13,33 tonn í hlut hvers báts. Heimildirnar væru óframseljanlegar og viðkomandi sjómaður gæti veitt þessi 13,33 tonn hvenær sem er innan þessara fjögurra mánaða og gert sem mest verðmæti úr þeim,“ segir Árni. Jafnframt myndi þessi pottur aukast eða skerðast í takt við ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar hverju sinni, eins og á við um aflamarkskerfin. Hann bendir á að á þessum tíma sem strandveiðar hafa farið fram, þ.e. í maí, júní og júlí, sé fiskurinn verst á sig kominn því skammt er liðið frá hrygningu. Almennt sé fiskurinn horaður á þessum tíma og fiskholdið laust í sér. „Við sjáum það líka á tölum yfir útflutning á óunnum fiski að hann eykst á þessum tíma. Það mælir því allt gegn því, hvernig sem á málið er litið, að strand veiðar aukist,“ segir Árni.
